Polskie Radio PiK - strona archiwalna

Kiedy w zimowy, pogodny wieczór patrzymy na południową część nieba, nie sposób go przegapić. Wygląda jak ogromna klepsydra lub obrócona pionowo kokarda. To Orion. Skąd na niebie wziął się mitologiczny myśliwy, skoro nasza wyobraźnia podpowiada dziś co innego? Popatrzmy raz jeszcze… Dwie jasne gwiazdy to ludzkie ramiona, trzy gwiazdy w rzędzie poniżej to pas, a najniżej położone dwie gwiazdy symbolizują nogi w rozkroku. Powyżej ramion jest coś w rodzaju szyi i głowy człowieka, po prawej stronie zaś jakby wyciągnięta ręka trzymająca tarczę. Teraz to widzimy, prawda?

Orion zawiera tak wiele jasnych gwiazd i wyróżnia się tak charakterystycznym kształtem, że budził zainteresowanie i określone skojarzenia już w świecie starożytnym. W Egipcie faraonów symbolizował boga Ozyrysa; podobno budowniczowie piramid w Gizie mieli rozmieścić je jako lustrzane odbicie gwiazd konstelacji, o której mówimy. Współczesną postać gwiazdozbioru zawdzięczamy jednak Grekom, dla których był to olbrzym znający się na gwiazdach, a przy tym będący silnym i sprawnym myśliwym. Z powodzeniem polował w lasach podległych bogini Artemidzie. Zaniepokojona sukcesami Oriona opiekunka zwierząt postanowiła położyć kres jego myśliwskiej pasji i nasłała nań ogromnego Skorpiona, który śmiertelnie ukąsił śmiałka. Orion trafił na niebo gwiaździste za sprawą swej sławy, Skorpion zaś – w nagrodę za wypełnienie boskiej misji. Odtąd obaj bohaterowie tej historii wzajemnie się unikają: wiosną kiedy Orion schodzi z wieczornego nieboskłonu, na wschodzie pojawia się Skorpion; jesienią odwrotnie – Skorpion znika za horyzontem, na który po przeciwnej stronie wstępuje Orion.

Konstelacja Oriona jest chyba jedyną (obok Wielkiej Niedźwiedzicy), której wszystkie jaśniejsze gwiazdy mają imiona. Są to gwiazdy ogromnych rozmiarów – o wiele większe od naszego Słońca. Co ciekawe - jasność w zasadzie odzwierciedla ich fizyczne wielkości. Największą jednak (i zarazem najchłodniejszą; temperatura powierzchni niewiele przekracza 1000 ˚C) jest gwiazda oznaczona w katalogach jako W Orionis. Dostrzec ją można przez lornetkę, a wyróżnia się intensywnie czerwonym kolorem. Jej średnica jest przeszło 2 miliony razy (!) większa od Słońca; jest to jedna z największych znanych nam gwiazd. Kiedy patrzymy na Oriona za pomocą lornetki, warto zwrócić uwagę na jego pas złożony z trzech gwiazd (od lewej): Alnitak, Alnilam, Mintaka. Wszystkie mają zbliżoną, wyraźnie niebieskawą barwę, która kontrastuje z czerwonawym kolorem towarzyszących im licznie, słabszych obiektów. Przez lornetkę pięknie prezentuje się też grupka gwiazd wyobrażająca szyję Oriona (φ Orionis); w starożytnej astronomii hinduskiej było to wyobrażenie głowy antylopy. Największych jednak wrażeń dostarcza penetracja okolic mgławicy M42 znanej jako Wielka Mgławica Oriona. Wraz z sąsiednimi obiektami - mniejszymi mgławicami: M43 i Running Man oraz gwiazdą Nair al Saif – tworzy ona zwisający pionowo u pasa miecz myśliwego. Wielka Mgławica jest najjaśniejszym na ziemskim niebie obiektem tego typu. W tamtejszej chmurze gazu rodzą się gwiazdy, a z racji odległości (1500 lat świetlnych) jest ona najbliżej położonym obszarem gwiazdotwórczym. Za pomocą lunety, w centrum mgławicy dostrzeżemy ciasny układ gwiazd zwany Trapezem (nazwany tak od geometrycznego rozmieszczenia składników układu).

Warto poświęcić czas na poznawanie Oriona. Mnóstwo wyrazistych i barwnych obiektów przyciąga uwagę każdego pogodnego, zimowego wieczoru z dala od miejskich świateł. Orion jest na tyle jasnym gwiazdozbiorem, że można podjąć całkiem udane próby jego sfotografowania nawet za pomocą prostego, kompaktowego aparatu cyfrowego unieruchomionego na statywie. Wystarczy otworzyć migawkę na 30 sekund i gotowe! A jeśli na obrazku utrwali się dodatkowo jakiś atrakcyjny szczegół ziemskiego krajobrazu (architektura, drzewa), to z przyjemnością zamieścimy takie zdjęcie w naszej galerii. Zapraszamy!

Poniżej zamieszczamy mapkę Oriona w wersji przeglądowej a także powiększoną w pliku do pobrania.