Polar pośredni? Już sama nazwa jest szalenie intrygująca… Wyobraźmy sobie dwie gwiazdy: czerwoną i białą. Obie są karłowate. Czerwona jest znacznie większa, lecz białe maleństwo "wysysa" towarzyszkę. Takich par znamy zaledwie około dwudziestu, a najnowszą odkryli młodzi uczeni z UMK w Toruniu. Z obserwatorium w Piwnicach dostrzegli rozbłysk gwiazdy nowej w konstelacji Łabędzia i tak się zaczęło…

Ernest Świerczyński - student V roku astronomii - wraz z doktorantami - Elżbietą Ragan i Cezarym Gałanem odkryli rzadki rodzaj gwiazdy zwanej polarem pośrednim. Jest to gwiazda V2467 Cygni, która w marcu 2007 roku wybuchła jako gwiazda nowa zwiększając w ciągu kilkunastu godzin swoją jasność blisko 100 tysięcy razy! Krótko po wybuchu grupa studentów i doktorantów w Centrum Astronomii UMK podjęła się systematycznych obserwacji tej gwiazdy za pomocą dwóch teleskopów optycznych w obserwatorium w Piwnicach.


Polary pośrednie składają się z dwóch okrążających się w ciągu kilku godzin gwiazd: zwartego, masywnego i gorącego białego karła oraz lżejszego, chłodnego i bardziej rozdętego czerwonego karła. W układzie tym następuje intensywny przepływ materii z gwiazdy chłodnej na gorącą, co prowadzi do wielu spektakularnych zjawisk - aż do reakcji termojądrowych na powierzchni mniejszego (wielkości Ziemi) składnika, prowadzących do jego wybuchu jako gwiazdy nowej. W polarach pośrednich biały składnik jest obdarzony silnym polem magnetycznym co powoduje, że materia wysysana z czerwonego towarzysza spada na jego bieguny, a ponieważ gwiazda obraca się, wywołuje to zjawisko podobne do świecenia latarni morskiej. Biały składnik gwiezdnej pary jest na tyle masywny i niespokojny, że może to zaowocować kolejnym nieoczekiwanym rozbłyskiem na niebie.


Udowodnienie, że V2467 Cygni jest polarem pośrednim zajęło młodym uczonym z Torunia niemal całe ostatnie wakacje. Zgromadzili oni obserwacje zmian jasności gwiazdy w ciągu kilkunastu nocy wykrywając dwie zmienności: słabszą o okresie blisko 4 godzin odpowiadającą obrotowi obydwu gwiazd wokół siebie i silniejszą - o okresie około 35 minut - odpowiadającą rotacji białego karła wokół własnej osi (efekt latarni morskiej). Do tej pory – spośród udokumentowanych polarów pośrednich - tylko jeden, FO Aquarii, ma równie dobrze opisaną zmienność blasku i z tego powodu często nazywany jest „królem polarów pośrednich”. Wychodzi na to, że obiekt znaleziony przez toruńskich astronomów będzie mógł zasługiwać na miano co najmniej "królowej" tej rzadkiej klasy gwiazd. Opiekunami grupy są dr hab. Maciej Mikołajewski i dr hab. Toma Tomov.

---